چارچوب تجارت الکترونیکی

تعریف و یادآوری تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیکى (E-Commerce) مفهوم و جریان قدرتمندى است که زندگى بشر کنونى را دستخوش تغییرات اساسى کرده است. تجارت الکترونیکى از نمودهاى عینى انقلاب فناورى اطلاعات و ارتباطات در عرصه اقتصاد است.

تجارت الکترونیک عبارت است از خرید (buy) و فروش (sell) و مبادله (Exchange) کالا (product)، خدمات (services) و اطلاعات (Information) از طریق شبکه هاى رایانه اى از جمله اینترنت. این نوع از تجارت بر پردازش و انتقال الکترونیکى داده ها شامل متن، صدا و تصویر مبتنى است.

چند ترفند برای کسب موفقیت در تجارت آنلاین

• شناخت کامل مشتریان
• طرح یک برنامه ریزی کامل
• استفاده از نرم افزارهای سازگار با تجارت الکترونیک
• طراحی فروشگاهی متفاوت
• در معرض دید گذاشتن اجناس پرفروش
• اجازه ندهید تا مشتریانتان شما را فراموش کنند
• افزایش حضور وب سایت در سطح اینترنت

چارچوب تجارت الكترونيك

چارچوب هاى تجارت الكترونيك از ۳ سطح تشكيل يافته است كه براى داشتن تجارت الكترونيك موفق وجود اين چارچوب ها لازم است:

1- زير ساختار : بخش اول از چارچوب هاى مورد نياز تجارت الكترونيك شامل سخت افزار، نرم افزار، پايگاه هاى داده اى و ارتباطى است كه براى انجام وظيفه در قالب خدمات worldwide web بر روى اينترنت و يا ساير روش هاى پيام گذارى و پيام گيرى بر روى اينترنت و يا ساير شبكه ها به كار مى رود.

2- خدمات : بخش دوم از چارچوب ها شامل دامنه گسترده اى از خدمات كه توانايى پيدا كردن و ارائه اطلاعات را فراهم مى آورند و شامل جست وجو براى شركاى تجارى و همچنين مذاكره و توافق درمورد مبادلات تجارى هستند.

3- محصولات و ساختارهاى تجارت الكترونيك : اين بخش از چارچوب هاى (E-Commerce) مشتمل بر پيش بينى و تدارك مستقيم كالاها و خدمات تجارى وابسته به اطلاعات براى مشتريان و شركاى تجارى، همكارى و سهيم شدن در اطلاعات داخل و خارج سازمان و سازمان دهى محيط بازار الكترونيكى و زنجيره تهيه و پشتيبانى است.

مراحل چارچوب تجارت الكترونيك

مراحل رشد و گسترش تجارت الكترونيكى را مى توان به ۵ بخش تقسيم كرد كه هر چه به گام هاى پايانى تر نزديك مى شويم در حقيقت به تجارت الكترونيكى واقعى نزديك تر شده ايم و شركت ها و سازمان هايى كه در جست وجوى بازار الكترونيكى براى كالاها و خدمات خود هستند، سعى در رسيدن به مراحل پايانى اين چرخه دارند.

1- در مرحله اول از مجموعه مراحل پنج گانه، شركت يا سازمان متقاضى تجارت الكترونيك سعى در ايجاد يك سايت ساده شامل اطلاعات محصولات و خدمات توليدى خود را دارد تا اين اطلاعات از طريق اينترنت در اختيار مشتريان قرار بگيرد.

در حقيقت، مرحله اول به معناى به وجود آمدن ويترينى بر روى شبكه جهانى وب براى بازديدكنندگان است تا اطلاعات مورد نظر خود را از طريق اين صفحات دريافت كنند.

2- اين مرحله شامل توسعه و گسترش مرحله اول است. در اين مرحله سايت شركت تبديل به يك پايگاه داده اى (DataBase) قوى شده، براى نگهدارى اطلاعات مورد استفاده قرار مى گيرد.

در اين مرحله، اطلاعات همه محصولات و خدمات و شرح كامل آنها در بانك اطلاعات قرار مى گيرد و كاربران امكان ارسال سفارش خريد از طريق اين وب سايت را خواهند داشت، اما هنوز زيرساخت هاى لازم براى پرداخت اينترنتى فراهم نشده است و پرداخت پول به همان روش سنتى انجام خواهد گرفت.

3- برقرارى امكان تعامل از مهمترين نكات مرحله سوم است. در اين مرحله، كاربران امكان تعامل با مدير سايت را خواهند داشت كه اين تعامل از طريق e-mail، chat و voice خواهد بود و كاربران در بازه زمانى بسيار كوتاه مدت پاسخ خود را از مدير سايت دريافت خواهند كرد و امكان پرسش و پاسخ online ميان فروشنده و خريدار و نيز رد و بدل شدن اطلاعات در مورد كالا و يا خدمات خواسته شده وجود دارد.

4- در اين مرحله، امكان پرداخت اينترنتى براى كاربران فراهم خواهد شد و مشتريان پس از ارسال فرم هاى سفارش خريد و دريافت كالا، وجه موردنظر و توافق شده را از طريق پايانه هاى فروش بانك ها و مؤسسات مالى طرف قرارداد براى فروشنده ارسال خواهند كرد كه اين حمل و نقل پول به صورت بسيار امن از طريق اينترنت براى مشتريان فراهم خواهد شد.

5- مرحله آخر كه آخرين مرحله از مراحل پنج گانه است، به مرحله يكپارچگى معروف است. در اين مرحله، سيستم هاى واسطه اى ميان فروشنده و خريدار با سيستم هاى موجود در سازمان و يا شركت به حالت يكپارچگى كامل درخواهند آمد.

بدين معنا كه اگر كالايى فروش رود، موجودى كالاى فروش رفته به ميزان خريدارى شده از موجودى انبار كسر شده و همزمان دستور خريد جديدى براى جايگزين كردن كالاى فروش رفته به انبار ارسال خواهد شد و در خريدهاى بعدى موجودى انبار بلافاصله به نمايش درخواهد آمد.

اين مرحله از مجموعه مراحل تجارت الكترونيك كامل ترين مرحله در تجارت الكترونيكى است كه در آن نتيجه همه عمليات مربوط به داد و ستد در همه سيستم هاى سازمان منعكس مى شود.

تجارت الكترونيكى پاره اى

در اين سبك از تجارت الكترونيكى، تنها بخشى از فرايندهاى داد و ستدى به صورت غيرالكترونيكى و سنتى انجام مى شود و سازمان تنها از اينترنت به عنوان يك پل ارتباطى با مشتريان خود بهره مى گيرد و پس از دريافت سفارش كالا اجناس را تحويل مشترى مى دهد و پول كالا و خدمات را به صورت نقدى دريافت مى كند.

اين مدل از تجارت الكترونيكى نمونه اى بسيار كارا و اثربخش براى كشورهايى است كه از زيرساخت هاى مناسبى براى تجارت الكترونيكى بهره نمى برند.

در اين چارچوب تجارت الكترونيك و نتايج حاصل از آن سه زمينه را پوشش مي دهند:

– امور بازرگاني با گرايش به مصرف كننده نهايي.

– تجارت ميان شركتها يا فعاليت هاي بازرگاني عمده.

– امور تجاري درون سازمان ها.

مکعب یا ابعاد چارچوب تجارت

زیرساختار تجارت الکترونیک

به منظور توفیق الکترونیکی ضروری است تا زیرساختارهای مورد نیاز فراهم شود. در تجارت الکترونیک انجام تعاملات به صورت به هنگام و با حداقل اشتباه (با صحت بالا) یک اصل است.

زیرساختار تجارت الکترونیکی و عناصر اصلی آن را می توان در جدول انتهای متن خلاصه نمود.

در تجارت الکترونیکی سازمان بایستی به تجهیز زیرساختار و نیز نرم افزارهای مورد نیاز و طراحی کاربران نیز بایستی از تجهیزات لازم با حداقل امکانات برخوردار باشند تا بتوانند با سازمان ارتباط برقرار کنند.

ابعاد تجارت الکترونیک

در تجارت الکترونیک توجه به سه بعد حیاتی است. چنانچه قصد ورود به این فضا باشد، بررسی سه جنبه زیر می تواند موقعیت یک موسسه را در ارائه محصول به بازار و ورود به تجارت الکترونیک را مشخص کند.
–    نوع محصول
–    عامل
–    فرآیند

در نوع محصول طیفی از محصول می تواند تعریف شود که به سه گروه محصول فیزیکی، دیجیتالی و مجازی تقسیم می شود.
در عامل می توان به دو عامل فیزیکی و دیجیتالی اشاره کرد و در فرآیند به سه فرآیند فیزیکی، دیجیتالی و مجازی پرداخته می شود.

چنانچه محصولی به صورت کاملا فیزیکی و عامل مورد نظر آن نیز فیزیکی و در فرآیند نیز فیزیکی باشد، تجارت سنتی غالب است. محصولاتی مانند سیمان، گچ، مواد معدنی در این وضعیت قرار دارند و معامله به صورت کاملا سنتی انجام می شود.

لیکن در مورد محصولات مجازی مانند کتاب، موزیک، نرم افزار، بازی ها، شرایط کاملا تغییر کرده و می توان کلیه مراحل را از تولید تا ارائه محصول به مصرف کننده و فرآیند خرید را به صورت کاملا مجازی طراحی و اجرا کرد.

Chio(1997) چارچوبی را برای این منظور تهیه کرده است. در این چارچوب پیکربندی احتمالی این سه بعد مختلف را میبینید محصول می تواند فیزیکی یا دیجیتال باشد.

فرآنید ممکن است فیزیکی یا دیجیتال باشد و واسطه ارسال نیز احتمال دارد فیزیکی یا دیجیتال باشد. با توجه به این احتمالات ۸ مکعب ایجاد می شود که هر کدام دارای سه وجه هستند.

در تجارت سنتی هر سه وجه این مکعب فیزیکی است. در تجارت الکترونیک خالص هم تمام وجه دیجیتال هستند.

اگر دست کم یک وجه دیجیتال داشته باشد وضعیت موجود را تجارت الکترونیکی ناخالص می نامیم. مثل خرید کتاب از آمازون، که در آن محصول فیزیکی ارسال می شود. اما خرید کتاب الکترونیکی از آمازون یا خرید نرم افزار از Buy.com را تجارت الکترونیک خالص می نامیم زیرا تمام مراحل آن به صورت دیجیتال صورت می گیرد.

چارچوب تجارت الکترونیکی، طبقه بندی ها و محتوا

تجارت الکترونیکی هنوز به صورت کاملا جهانی مورد استفاده قرار نمیگیرد. البته طبق پیش بینی های صورت گرفته در ده یا بیست سال آینده استفاده از آن مرسوم خواهد شد

شبکه های کامپیوتری زیرساخت تجارت الکترونیکی را تشکیل میدهند و به طور روزافزون به عنوان محیطی استاندارد برای کاربردهای تجاری، منازلی و کاربردهای دولتی مورد استفاده قرار می گیرند.

در این محیط چندین کامپیوتر به یکدیگر و به ابزارهای الکترونیکی دیگری متصل میشوند که در محلهای مختلفی قرار گرفته اند.
هر چند برخی افراد هنوز هم از کامپیوترهای مستقل استفاده می کنند، اما اکثر آنها از کامپیوترهایی استفاده می کنند که به محیط شبکهای بزرگی به نام اینترنت متصل است.

گستره تجارت الکترونیکی بسیار متنوع بوده و فعالیت ها،واحدهای سازمانی و فناوری های بسیاری در بر می گیرد
شرکت ها برای اجرای این عملکردها به اطلاعات، زیرساخت و خدمات پشتیبانی صحیحی نیاز دارند. کاربردهایی از تجارت الکترونیکی را می بینید که توسط زیرساخت و با استفاده از پنج ناحیه پشتیبانی می شوند. این نواحی عبارتند از:

– مردم: فروشندگان، خریداران، واسطه ها، متخصصین سیستمهای اطلاعاتی، سایر کارمندان و هر فردی که به نحوی در بخش پشتیبانی نقشی را ایفا می کند.
– تدابیر عمومی : قوانین حقوقی و سایر نکات اصولی مانند حریم خصوصی و اخذ مالیات که توسط دولت در مورد آنها تصمیم گیری می شود. از جمله قوانین دولتی می توان به استانداردهای فنی – .اشاره کرد که توسط دولت یا گروههای سیاستگذار صنعتی تدوین می شوند
– بازاریابی و تبلیغات: مانند هر کار دیگری، تجارت الکترونیکی نیز به پشتیبانی بازاریابی و تبلیغات نیاز دارد. این ویژگی به خصوصی برای معاملات Online در بخش B2C اهمیت بیشتری دارد که در ان فروشندگان و خریداران معمولا یکدیگر را  نمی شناسند.
– خدمات پشتیبانی: خدمات زیادی برای پشتیبانی از تجارت الکترونیکی مورد نیاز هستند.این ویژگی در تمام مراحل کار از ایجاد محتوا گرفته تا پرداخت ها و ارسال سفارشات اهمیت فراوانی دارد.
– مشارکت تجاری یا شرکای تجاری: فروش زنجیره ای،مبادله کالا و مشارکت تجاری در تجارت الکترونیکی امری کاملا طبیعی است.از این ویژگی ها در تمام مراحل زنجیره تامین (مانند معاملات صورت گرفته بین شرکت و تولید کنندگان،مصرف کنندگان و سایر شرکا) استفاده می شود.

طبقه بندی تجارت الکترونیکی از روی ماهیت معاملات یا ارتباطات

معمولاً طبقه بندی تجارت الکترونیکی از روی ماهیت معاملات یا ارتباطات اعضای تجاری صورت می گیرد. انواع مختلف تجارت الکترونیکی به راحتی قابل تمایز بوده و عبارتند از:

 B2B : تمام اعضای این دسته تاجر یا سازمانهای تجاری هستند. برای مثال برخی از برنامه های کاربردی وب سایت Deli و Marks and Spencer  از روشی B2B برای برقراری ارتباط با تولید کننده قطعات مورد نیاز خود استفاده می کنند. امروزه بیش از ۸۵ درصد از تجارت الکترونیکی به شکل B صورت می گیرد.

 B2 : این مدل شامل معاملات خرده فروشی محصولات یا خدمات از طریق تجار به تک تک خریداران است. منظور از خریدار همان مشتری یا مصرف کننده است. این روش با نام e-tailing شناخته می شود. به عنوان مثال می توان به تجارت    Amazon.com  اشاره کرد.

 B2B2C :  در این روش طرف معامله محصول یا خدمات را برای کارگزار یا کارآور تهیه می کند. کارآور به نوبه خود دارای مشتریانی است (که حتی ممکن است کارمندان خود وی باشند که محصول یا خدمات را بدون افزایش قیمت در اختیار آنان قرار می دهد).

به عنوان مثال شرکتی را نظر بگیرید که با پرداخت به شرکت AOL به کارمندان خود امکان دسترسی به اینترنت را میدهد بدون این که آنها مجبور باشند به صورت جداگانه مبلغ مربوطه را به AOL بپردازند.

نمونه دیگر، ارتباط خطوط هواپیمایی و آژانس های مسافرتی با مشتریان خود می باشد که هزینه های مسافرتی مانند بلیط پرواز و اتاق های هتلی را در اختیار شرکای خود مانند اژانس های مسافرتی داده و سپس آنان این خدمات را به مشتریان خود عرضه میکنند.

نمونه آخر وب سایت diva می باشد که شکلات را مستقیماً به مصرف کنندگان تجاری می فروشد. حال آنها می توانند شکلا را به عنوان هدیه به کارمندان یا سایر شرکای خود اعطا کنند. معمولاً اصطلاح B2B خود دربرگی B2B2C نیز هست.

C2B : این مدل مربوط به افرادی است که از اینترنت برای فروش محصولات یا خدمات به سازمانها افراد حقوقی استفاده می کنند که به دنبال خرید این محصولات یا خدمات با قیمت پایین تر هستند. Priceline.cc  یکی از شناخته شده ترین سازمانها در زمینه معاملات C2B است.

 C2C: در این مدل هر یک از مصرف کنندگان مستقیماً با سایر مصرف کنندگان در ارتباط هستند. نمونه هایی از C2C عبارتند از: افرادی که لوازم خانگی یا اتومبیل و یا غیره را با استفاده از پیامهای تبلیغاتی در اینترنت می فروشند. تبلیغات مربوط به خدمات شخصی در اینترنت و فروش به صورت Online از دیگر موارد C2C هستند. به علاوه، بیشتر سایتهای مزایده به افراد مختلف امکان میدهند تا اقلام مورد نظر خود را برای فروش عرضه کنند.

فناوری Peer-to-Peer (یا همتا به همتا) : از این فناوری می توان در مدل های B2B ،C2C و B2C استفاده کرد. این فناوری به کامپیوترهای متصل به شبکه امکان میدهد تا فایل های داده را به اشتراک گذاشته و آنها را به صورت مستقیم پردازش کنند. برای مثال در روش C2C افراد میتوانند موسیقی، تصاویر ویدیویی، نرم افزار و سایر محصولات قابل دیجیتالی شدن را به صورت الکترونیکی مبادله کنند.

تجارت سیار : در این روش فعالیتها و معاملات تجارت الکترونیکی به طور کامل یا به صورت جزئی را در محیطی بی سیم انجام می شوند که با نام mobile commerce یا Im-commerce شناخته می شود. برای مثال، افراد مختلف می توانند با استفاده از تلفنهای همراه متصل به اینترنت پرداختهای خود را انجام داده یا کتابی را از Amazon.com سفارش دهند.

برخی تصور میکنند این قبیل معاملات به معاملاتی اطلاق می شود که توسط افرادی دور از خانه یا محل کار خود انجام می گیرند. چنین معاملاتی را هم می توان با استفاده از سیستمهای بی سیم و هم از طریق تجهیزات دیگر انجام داد.

– Intrabusiness EC  (تجارت الکترونیکی درون سازمانی) : این مدل مربوط به تمام فعالیتهای داخلی سازمان است که در ارتباط با مبادله کالا، خدمات یا اطلاعات در میان واحدها و افراد مختلف سازمان انجام می شود. این فعالیتها ممکن است فروش محصولات شرکت به کارمندان یا آموزش Online یا طراحی به صورت گروهی را در بر بگیرد. این قبیل فعالیتها معمولاً از طریق اینترنت صورت می گیرند.

 B2E: این مدلی از فعالیتهای تجاری زیرمجموعه گروه تجارت الکترونیکی درون سازمانی است که در آن سازمانها ، خدمات، اطلاعات یا محصولاتی را به کارمندان خود عرضه می کنند. در این سازمانها بیشتر کارمندان به صورت سیار فعالیت کرده و نماینده شرکت هستند.

 Collabrative Commerce: زمانی که افراد یا گروهها به صورت Online ارتباط برقرار کرده یا باهم ос-5, s osta- C-Commerce u Collabrative Commerce of 3, 3 مشارکت می کنند، احتمالأ برای مثال شرکای تجاری مختلف در نقاط مختلف جغرافیایی می توانند با استفاده از مشارکت شبکه ای محصولی را طراحی کنند، محصولات داخلی انبارها را به صورت Online مدیریت کنند یا حتی میزان تقاضا برای محصولی را مانند شرکت MarkSand Spencer به کمک هم پیش بینی کنند.

 NonbusinessEC: این مدلی مربوط به تعداد بی شماری از انستیتوهای غیر تجاری مانند مؤسسات آکادمیک، سازمانهای غیرانتفاعی، سازمانهای مذهبی، سازمان های اجتماعی و آژانسهای دولتی است که از تجارت الکترونیکی برای کاهش هزینه های خود یا بهبود عملکردهای کلی و ارائه خدمات بهتر به مشتریان خود بهره میگیرند.

 E-learning: منظور از آموزشی الکترونیکی، یادگیری یا آموزشی رسمی است که به صورت Online ارائه میشود. از این نوع آموزش بیشتر در سازمانها برای آموزش کارمندان استفاده می شود. ضمنا می توان از آن در دانشگاههای مجازی نیز بهره گرفت.

 (E2E) Exchange-to-Exchange: منظور از Exchange یک بازار الکترونیکی عمومی است که دارای خریداران و فروشندگان فراوانی است. همان طور که حدس میزنید چنین بازارهایی می توانند به هم متصل باشند. در روش E2E، تجارت الکترونیکی سیستمی رسمی است که دو یا چند بازار را به هم  مرتبط می کند.

 E-Government : در اینجا دولتی الکترونیکی وجود دارد که کالا، خدمات یا اطلاعات را از تجار خریداری کرده یا در اختیار آنها قرار می دهد (G2B) ، یا آنها را از شهروندان خریداری کرده یا در اختیار آنان قرار می دهد (GPC)، ضمناً ممکن است در این مدل ارتباط بین سازمانهای دولتی در یک کشور یا سایر کشورها برقرار شود.

ماهیت میان رشته های تجارت الکترونیکی

چون تجارت الکترونیکی مقوله ای جدید است، نظریات تئوری و علمی در مورد آن به تازگی در حالی شکل گیری است. با مروری بر چارچوب و طبقه بندی تجارت الکترونیکی در خواهید یافت که تجارت الکترونیکی دارای چندین زمینه مختلف است. زمینه های مرتبط عبارتند از: علوم کامپیوتر، بازاریابی، رفتار مصرف کننده، امورمالی،اقتصاد،سیستم های اطلاعات مدیریت،حسابداری،مدیریت ، قوانین تجاری و مهندسی.